Tehlike ve Risk Kavramları

Günlük yaşamda, iş hayatında ve toplumsal faaliyetlerde karşılaştığımız en önemli konulardan biri güvenliktir. Güvenliğin sağlanabilmesi için ise tehlike ve risk kavramlarının doğru anlaşılması gerekir. Bu iki kavram çoğu zaman birbirine karıştırılsa da, iş sağlığı ve güvenliği başta olmak üzere tüm yönetim sistemlerinde ayrı ayrı tanımlanır ve değerlendirilir.

Tehlike Kavramı

Tehlike, zarar verme potansiyeli taşıyan durum, olay, madde veya faaliyettir. Yani, bir zararın ortaya çıkmasına sebep olabilecek kaynağın kendisidir.

• Kesici bir bıçak,
• Yüksekten düşme ihtimali olan bir çalışma alanı,
• Yanıcı bir kimyasal madde,
• Gürültü seviyesi yüksek bir ortam
  birer “tehlike” örneğidir.

Tehlike, henüz gerçekleşmemiş, ama gerçekleşme ihtimali olan zarar verici durumun kaynağıdır.

Risk Kavramı

Risk, bir tehlikenin gerçekleşme olasılığı ile gerçekleştiğinde ortaya çıkaracağı sonucun (zararın) bileşkesidir. Başka bir ifadeyle risk, tehlikenin yol açabileceği zararların olasılığı ve ciddiyeti üzerinden ölçülür.

• Örneğin, yüksek bir platformda çalışmak “tehlike”dir.
• İşçinin burada emniyet kemeri takmaması, düşme olasılığını artırır. İşçinin düşmesi halinde ağır yaralanma veya ölüm söz konusu olabileceği için bu durumda “risk” yüksektir.

Risk = Tehlikenin gerçekleşme olasılığı × Sonucun şiddeti

Tehlike ve Risk Arasındaki Fark

• Tehlike: Potansiyel zararı ifade eder (kaynak).
• Risk: Bu zararın gerçekleşme ihtimali ve sonuçlarının büyüklüğünü ifade eder.

Örneğin:

• Elektrik akımı tehlikedir.
• İzolasyonu bozuk kabloya temas etme olasılığı ve bu temas sonucu elektrik çarpmasıyla oluşacak zarar ise risktir.

Risk Yönetimi ve Önemi

İş sağlığı ve güvenliği (İSG) alanında en temel yaklaşım, tehlikeleri ve riskleri doğru şekilde belirlemek, analiz etmek ve kontrol altına almaktır.
Risk yönetimi şu adımlardan oluşur:

1. Tehlikelerin belirlenmesi
2. Risklerin değerlendirilmesi (olasılık ve şiddetin analiz edilmesi)
3. Kontrol önlemlerinin uygulanması
   • Ortadan kaldırma (en etkili yöntem)
   • Tehlikeyi daha az riskli bir yöntemle değiştirme
   • Mühendislik kontrolleri (koruyucu sistemler, güvenlik ekipmanları)
   • İdari kontroller (talimatlar, eğitimler)
   • Kişisel koruyucu donanım kullanımı

Sonuç

Tehlike ve risk kavramlarının doğru anlaşılması, hem günlük yaşamda hem de iş hayatında güvenliğin sağlanmasının temelidir. Tehlike, zararın potansiyel kaynağıdır; risk ise bu zararın olasılığı ve şiddetiyle ilgilidir. İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında amaç, tehlikeleri kaynağında kontrol etmek, riskleri ise en düşük seviyeye indirmektir.